إِنَّا أَنْزَلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ لِلنَّاسِ بِالْحَقِّ فَمَنِ اهْتَدَى فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ ضَلَّ فَإِنَّمَا یَضِلُّ عَلَیْهَا وَمَا أَنْتَ عَلَیْهِمْ بِوَکِیلٍ (زمر/41) ما این کتاب را براى [رهبرى] مردم به حق بر تو فروفرستادیم پس هر کس هدایت شود به سود خود اوست و هر کس بیراهه رود تنها به زیان خودش گمراه مى شود و تو بر آنها وکیل نیستى.
امام سجاد(علیه السّلام)
خداوندا! بر محمد و آلش رحمت فرست و ما را از کسانی قرار ده که به ریسمان عهد و پیمان قرآن چنگ می زنند و از امور متشابه به پناهگاه محکمش پناه می برند، و در سایه پر و بالش می آسایند و به روشنی صبحش راه می یابند و به اشراق روشنگری اش راه می جویند و از چراغش می فروزند و از غیر آن، هدایت نمی طلبند.
(صحیفه سجادیه، دعای42)
تفسیر المیزان
” إِنَّا أَنْزَلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ لِلنَّاسِ بِالْحَقِّ …”
این آیه در مقام تعلیل دستورى است که در آیه قبلى داده بود. و لام در کلمه” للناس” لام تعلیل است، یعنى ما این کتاب را براى مردم بر تو نازل کردیم، تا تو بر آنان تلاوت کنى و مطالبش را به آنان برسانى، و حرف” باء” در کلمه” بالحق” براى ملابست است، یعنى کتاب را در حالى که حق بوده و با هیچ باطلى آمیخته نبود بر تو نازل کردیم.
” فَمَنِ اهْتَدى فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما یَضِلُّ عَلَیْها” این جمله فرع و نتیجه انزال کتاب است به حق، براى اینکه هر کس به وسیله آن راه یابد، نفع این هدایت که سعادت زندگى دنیا و ثواب دار آخرت است به خودش عاید مىشود و هر کس به گمراهى خود باقى بماند و با این کتاب راه را نیابد، شقاوت و وبال گمراهىاش که (بدبختى در دنیا و) عذاب آخرت است به خودش عاید مىشود، پس خداى سبحان بزرگتراز آن است که از هدایت آنان سود و از گمراهىشان ضرر ببیند.
” وَ ما أَنْتَ عَلَیْهِمْ بِوَکِیلٍ”- یعنى امر آنان به تو واگذار نشده تا در تدبیر شؤون آنان مسئول باشى و در نتیجه تلاش کنى تا هدایت را به هر نحوى شده در دل آنان وارد سازى.
و معناى آن این است که ما به تو دستور دادهایم ایشان را به آنچه گفتهایم تهدید کنى، چون ما قرآن را به حق و براى این نازل کردهایم که آن را بر مردم بخوانى و بس، حال هر کس با آن هدایت یافت، نفع هدایتش عاید خودش مىشود و هر کس گمراه شد و هدایت نیافت، ضرر گمراهى نیز عاید خودش مىشود، و تو از طرف من وکیل و مدبر شؤون آنان نیستى، تا هدایت را در دل آنان جاى دهى، تو از این بابت هیچ اختیارى و مسئولیتى ندارى.
