… وَقَفَّیْنَا بِعِیسَى ابْنِ مَرْیَمَ وَآتَیْنَاهُ الْإِنْجِیلَ وَجَعَلْنَا فِی قُلُوبِ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَرَحْمَةً وَرَهْبَانِیَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا کَتَبْنَاهَا عَلَیْهِمْ إِلَّا ابْتِغَاءَ رِضْوَانِ اللَّهِ فَمَا رَعَوْهَا حَقَّ رِعَایَتِهَا … (حدید/27) … و بعد از آنها عیسی بن مریم را مبعوث کردیم، و به او انجیل عطا کردیم، در دل کسانی که از او پیروی کردند رافت و رحمت قرار دادیم، و رهبانیتی را که ابداع کرده بودند، و ما بر آنها مقرر نداشته بودیم، گرچه هدفشان جلب خشنودی خدا بود، ولی حق آنرا رعایت نکردند …
الإمامُ علیٌّ علیه السلام : ثلاثٌ یُبلِغْنَ بالعَبدِ رِضوانَ اللّه ِ : کَثرَةُ الاستِغفارِ ، و خَفْضُ الجانِبِ ، و کَثرَةُ الصَّدَقَةِ .
امام على علیه السلام : سه چیز است که بنده را به خشنودى خدا مى رساند : استغفار زیاد ، فروتنى، و صدقه دادن زیاد .
(کشف الغمة ج۲ ص۳۴۹)
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
________________________________________
ثُمَّ قَفَّیْنا عَلى آثارِهِمْ بِرُسُلِنا وَ قَفَّیْنا بِعِیسَى ابْنِ مَرْیَمَ وَ آتَیْناهُ الْإِنْجِیلَ وَ جَعَلْنا فِی قُلُوبِ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَ رَحْمَةً وَ رَهْبانِیَّةً ابْتَدَعُوها ما کَتَبْناها عَلَیْهِمْ إِلاَّ ابْتِغاءَ رِضْوانِ اللَّهِ فَما رَعَوْها حَقَّ رِعایَتِها فَآتَیْنَا الَّذِینَ آمَنُوا مِنْهُمْ أَجْرَهُمْ وَ کَثِیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ «27»
جلد 13 – صفحه 48
ثُمَّ قَفَّیْنا عَلى آثارِهِمْ: پس از پى درآوردیم بر اعقاب حضرت نوح و ابراهیم علیهما السّلام و امم ایشان. یا بر آثار حضرت نوح و ابراهیم علیهما السّلام و پیغمبرانى که معاصر ایشان بودند، بِرُسُلِنا: پیغمبران خود را، یعنى بعد از حضرت نوح، هود و صالح علیهم السّلام را؛ و از عقب حضرت ابراهیم، اسمعیل و اسحق و یعقوب و یوسف علیهم السّلام را. وَ قَفَّیْنا: و از عقب درآوردیم همه این پیغمبران را، یعنى تمام کردیم انبیاى بنى اسرائیل را، بِعِیسَى ابْنِ مَرْیَمَ: به حضرت عیسى علیه السّلام که پسر مریم است، وَ آتَیْناهُ الْإِنْجِیلَ: و عطا فرمودیم او را کتاب انجیل، وَ جَعَلْنا: و قرار دادیم، فِی قُلُوبِ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُ: در قلبهاى آنان که پیروى کردند حضرت عیسى علیه السّلام را یعنى حواریین، رَأْفَةً وَ رَحْمَةً: مهربانى و بخشایشى بر یکدیگر، یعنى مشفق و مهربان گردانیدیم به وعده ثواب، یا خلق آن فرمودیم در قلوب آنان، وَ رَهْبانِیَّةً ابْتَدَعُوها: و طریقه رهبانیت را به نو درآوردند و پیدا کردند از پیش خود.
بیان: رهبانیت، در اصل لغت منسوب به رهبان، مشتق از «رهب به معنى خشى»؛ و رهبان کسى است که در ترسکارى و پرهیزکارى به نهایت رسیده باشد. پس رهبانیت مبالغه است در خشیت و عبادت و ریاضت و انقطاع از مردمان.
ما کَتَبْناها عَلَیْهِمْ: واجب نکرده بودیم رهبانیت را بر ایشان، بلکه آن را لازم نفس خود ساخته بودند.
و سبب آن چنان بود که بعضى از امت حضرت عیسى علیه السّلام بعد از رفع آن حضرت به آسمان، دست از احکام انجیل برداشته کافر شدند. و بعضى که بر دین آن حضرت باقى ماندند از میان آنها فرار نموده به کوهها متحصن
جلد 13 – صفحه 49
شدند. صاحب کشاف گفته: جبابره بعد از رفع حضرت بر مؤمنان مستولى شدند و سه بار با ایشان در مقام محاربه و مقاتله برآمدند و بسیارى از ایشان را کشتند، اندکى له* باقى ماندند در کوهها مترهب و به اخلاص تمام به عبادت الهى اشتغال نمودند. مشقتهاى کلى و ریاضتهاى عظیم از ترک مطعم و مشرب و ملبس و نکاح لازم خود ساختند، و حال آنکه این رهبانیت بر ایشان واجب نشده بود.
إِلَّا ابْتِغاءَ رِضْوانِ اللَّهِ: لکن ایشان اختراع و ابداع نمودند از پیش خود به جهت طلب خشنودى خدا. طبرسى رحمه اللّه فرماید: رهبانیت را بر ایشان واجب نکرده بودیم، و لکن واجب نمودیم بر ایشان طلب رضاى الهى.
ابن مسعود روایت کند که روزى رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلّم فرمود: مى‌دانى ابتداع رهبانیت ترسایان چگونه بود؟ گفتم: اللّه و رسوله اعلم.
فرمود: بعد از حضرت عیسى، جباران و گردنکشان، معاصى و فسق را آشکارا کردند. مؤمنان، ایشان را زجر کردند منزجر نشدند. با ایشان سه مرتبه جهاد کردند تا بسیارى مؤمنان کشته شدند و معدودى ماندند؛ گفتند: اگر دیگر بار قتال کنیم از ما کسى نماند، تدبیر آنست که این زمین را به ایشان واگذاریم و هر یکى در کوهى و غارى برویم و به عبادت مشغول شویم تا آنکه حضرت محمد پیغمبر آخر الزمان صلّى اللّه علیه و آله و سلّم که حضرت عیسى علیه السّلام به ما وعده داده است مبعوث شود. پس بر طریق رهبانیت بودند تا وقت ظهور من رسید. بعضى به من ایمان آوردند و بعضى کافر شدند؛ «1» چنانچه فرماید:
فَما رَعَوْها: پس نگه نداشتند و رعایت ننمودند همه ایشان رهبانیت را، حَقَّ رِعایَتِها: همچنان که سزاوار رعایت و نگهداشتن آن بود، بلکه اکثر به تثلیث* یعنى پیرو حضرت عیسى علیه السّلام.
«1» منهج الصادقین، جلد 9، صفحه 195.
جلد 13 – صفحه 50
قائل شدند؛ حضرت پیغمبر موعود و قرآن را منکر شدند، و کمى از ایشان از منهج متابعت حضرت مسیح منحرف نشده به شرف ایمان به حضرت رسالت صلّى اللّه علیه و آله و سلّم سر افراز گشتند. خداى تعالى در حق ایشان فرماید:
فَآتَیْنَا الَّذِینَ آمَنُوا مِنْهُمْ: پس عطا فرمودیم آنان را که ایمان آوردند از ایشان به حضرت خاتم صلّى اللّه علیه و آله و سلّم، أَجْرَهُمْ: اجر ایشان را که مثوبت بسیار و کرامت بیشمار است؛ وَ کَثِیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ: بیشتر از نصارى خارج شدگانند از دائره ایمان.
ابن مسعود روایت نموده که روزى خدمت حضرت رسالت صلّى اللّه علیه و آله و سلّم بودم، فرمود: ابن مسعود، جماعتى که پیش از شما بودند هفتاد و دو فرقه شدند، دو فرقه آنها ناجى شدند: یکى از آن دو فرقه با جبابره مقاتله کردند بر دین عیسى علیه السّلام، و فرقه دیگر آنها بودند که طاقت نداشتند و در بلاد منتشر و رهبانیت اختیار کردند، و ایشانند که حق تعالى در باره آنها فرمود:
«رَهْبانِیَّةً ابْتَدَعُوها ما کَتَبْناها عَلَیْهِمْ». بعد از آن فرمود: من آمن بى و صدّقنى و اتّبعنى فقد رعاها حقّ رعایتها و من لم یؤمن فاولئک هم الهالکون. یعنى: هر که به من ایمان آورد و تصدیق من نمود و تابع من شد، حق رعایت رهبانیت کرده؛ و هر که ایمان نیاورد، از جمله هالکان و خاسران است، پس فرمود: لا رهبانیّة فى الاسلام: رهبانیت در اسلام نیست، بلکه رهبانیت امّت من هجرت و جهاد است، و روزه و حج و عمره و تکبیر گفتن در بلندیها در احرام.
