یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا قِیلَ لَکُمْ تَفَسَّحُوا فِی الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا یَفْسَحِ اللَّهُ لَکُمْ … یَرْفَعِ اللَّهُ ﴿مجادله/۱۱﴾ ای اهل ایمان، هرگاه شما را گفتند که در مجالس خود جای را (بر یکدیگر) فراخ دارید، جای باز کنید (و برای نشستن مکان بالاتر و نزدیک‌تر به پیغمبر تنازع و تزاحم مکنید) تا خدا بر توسعه (مکان و مقام و منزلت) شما بیفزاید.

امام صادق علیه السلام:
إنَّ خَیرَ ما وَرَّثَ الآباءُ لأِبنائِهِم الأدَبُ لاَ المالُ
بهترین ارثى که پدران براى فرزندان باقى مى گذارند ، ادب است نه ثروت
(کافى ج8 ص150)
توصیه‌های رفتاری:
به هیچ وجه روی دسته صندلی یا مبل یا روی میز نمی نشینیم؛ زیرا این کار بی احترامی به ارباب رجوع یا همکار است.
(پیش‌نویس نهایی کدهای رفتاری سازمان)
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
________________________________________
یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا: اى کسانى که ایمان آوردید به خدا و رسول، إِذا قِیلَ لَکُمْ‌: هرگاه گفته شود مر شما را، تَفَسَّحُوا فِی الْمَجالِسِ‌: جاى فراخ کنید براى یکدیگر در نشستن. مراد آنکه هرگاه شما را گویند فراخ سازید و وسعت دهید مجلسهاى ذکر یا تلاوت قرآن یا نماز یا جاى حرب را، فَافْسَحُوا: پس جاى گشاده کنید بر مردم، یَفْسَحِ اللَّهُ لَکُمْ‌: تا گشاده گرداند خدا براى شما در قبرها، یا آنکه در بهشت منزلهاى با وسعت مرحمت نماید، یا دلهاى شما را منشرح گرداند به ازاله تزاحم و ضیق، یا هر چیزى که در آن اراده سعه آن داشته باشید از مکان و رزق و شرح صدر و غیر آن. در موضح نقل نموده که: جمعى در مجلس حضرت مى‌نشستند، و چون یکى از ایشان را براى کارى بیرون مى‌طلبیدند، نخواستى که برخیزد؛ چه هر کسى خواستى آخر کسى باشد که از مجلس پیغمبر بیرون آید، آیه آمد. وَ إِذا قِیلَ انْشُزُوا: و زمانى که گویند شما را اى اهل ایمان که برخیزید، فَانْشُزُوا: پس برخیزید. نزد بعضى از مفسرین آنکه: چون ندا کنند که برخیزید و بشتابید به نماز جماعت، پس برخیزید و متوجه نماز شوید. یا چون شما را گویند برخیزید براى جهاد یا سایر اعمال خیر، برخیزید.

تنبیه: آیه شریفه دستور اخلاقى و تواضع در مجالس را فرماید که در مجلس اگر کسى وارد شد، توسعه دهند؛ و چنانچه مکانى نبود، انتها و آخر آن بنشینند:

1- امالى طوسى رحمه اللّه- قال رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله و سلّم: اذا اخذ القوم مجالسهم فان دعا رجل اخاه و اوسع له فى مجلسه فلیأته فانّما هى کرامة اکرمه بها اخوه، و ان لم یوسّع له احد فلینظر اوسع مکانا یجده فلیجلس فیه. « بحار الانوار، جلد 75، صفحه 465، حدیث 3.» فرمود رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله و سلّم: هرگاه فراگیرند قوم مکان خود را، پس اگر بخواند شخصى برادر دینى خود را در مجلس، پس جا دهد او را، پس بدرستى که این کار کرامتى است که مکرمت نموده برادر خود را، و اگر توسعه داده نشد براى او، نگاه کند هرجا توسعه دارد بنشیند.

2- تحف العقول- از حضرت عسکرى علیه السّلام: من رضى بدون الشّرف من المجلس لم یزل اللّه و ملائکته یصلّون علیه حتّى یقوم. « مدرک یاد شده، صفحه 466، حدیث 12.» فرمود: هر که راضى شود به مکان پست شرف مجلس، همیشه خدا و ملائکه رحمت نمایند بر او تا برخیزد.

3- حضرت پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم فرماید: اذا اتى احدکم مجلسا فلیجلس حیثما: هرگاه بیاید یکى از شما مجلس را، پس باید بنشیند هرجا شود.

4- قال صلّى اللّه علیه و آله و سلّم: من التّواضع ان تسلّم على کلّ من تمرّ به و الجلوس دون شرف المجلس. « شبیه آن این روایت از امام صادق از پدران گرامیشان علیهم السّلام است که فرمودند: انّ من التواضع أن یرضى الرجل بالمجلس دون المجلس و ان یسلّم على من یلقى … (بحار الانوار، جلد 75، صفحه 118- 119)»
یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ‌: تا رفیع و بلند گرداند خدا آنان را که ایمان آورده‌اند از شما به سبب امتثال اوامر خدا و رسول او، وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ‌: و آنان را که داده شدند علم به احکام شرایع ایمان، دَرَجاتٍ‌: درجه‌هاى ارجمند و مرتبه‌هاى بلند.

تبصره: تخصیص اهل علم با آنکه از جمله مؤمنانند، به جهت زیادتى اختصاص، یعنى بلند گرداند درجات مؤمنان را به نصرت و نام نیک در دنیا، و به اعطاى غرف عالیه در جنان، خصوصا اهل علم را که درجات ایشان را بلندتر گرداند از درجات مؤمنان که بى‌علم باشند. پس مؤمن عالم، افضل باشد از مؤمن بى‌علم. و لذا حضرت رسالت صلّى اللّه علیه و آله و سلّم اهل علم را مقدم مى‌نشاند بر غیر اهل علم. منقول است که ابن مسعود چون این آیه مى‌خواند مى‌گفت: «افهموا هذه الایة و لیرغبکم فى العلم» آیا فهم نمودید این آیه را، و باید راغب سازد شما را در علم.

و احادیث بسیار در فضیلت علم وارد شده از جمله:

1- غوالى اللئالى- فرمود پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله و سلّم: اغد عالما او متعلّما او مستمعا او محبّا لهم و لا تکن الخامس فتهلک. « بحار الانوار، جلد 1، صفحه 195، حدیث 13.» بامداد کن در حالتى که عالم باشى، یا یادگیرنده علم، یا شنونده علم، یا دوستدار آنها؛ و نبوده باش پنجمى که هلاک مى‌شوى.

2- ابن مسعود از حضرت پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم روایت نمود:
فضل العالم على العابد کفضل القمر لیلة البدر على سائر الکواکب. « منهج الصادقین، جلد 9، صفحه 211.» فضل عالم بر عابد، مانند فضیلت ماه شب چهارده است بر سایر ستارگان.

3- قال صلّى اللّه علیه و آله و سلّم: یشفع یوم القیمة ثلثة: الانبیاء ثمّ العلماء ثمّ الشّهداء. « مدرک یاد شده » فرمود: شفاعت نمایند روز قیامت سه دسته: انبیاء، علماء، شهداء.

4- از ابن عباس مروى است: للعلماء درجات فوق المؤمنین بسبعمائة درجة، ما بین الدّرجتین مسیرة خمسمائة عام: « مدرک یاد شده » براى علماء درجاتى است فوق درجات‌ مؤمنین به هفتصد درجه، میان هر درجه تا درجه دیگر مسافت پانصد سال راه باشد.

5- أبو ذر از پیامبر روایت کند: حاضر شدن در مجلس عالم، افضل است از گزاردن هزار رکعت نماز و عیادت هزار مریض و حاضر شدن نزد هزار جنازه.
عرض کردند: یا رسول اللّه از قرائت قرآن نیز افضل است؟ فرمود: «هل ینفع القرآن الّا بالعلم» قرائت قرآن نفع نمى‌دهد مگر به علم. « مدرک یاد شده »

6- از ابن عباس مروى است که حضرت سلیمان بن داود علیهما السّلام را مخیّر ساختند میان علم و مال و ملک؛ او اختیار علم نمود پس به برکت و میمنت علم، مال و ملک را نیز به او ارزانى داشتند. « مدرک یاد شده »

7- مروى است که خداى تعالى وحى فرمود به حضرت ابراهیم علیه السّلام که: انّى علیم احبّ کلّ علیم یعنى: من عالم هستم، و دوست دارم همه عالمان را. « مدرک یاد شده »

8- از حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام مروى است که: علم بهتر است از مال، زیرا علم نگهبان توست، و تو نگهبان مال. « مدرک یاد شده »

و منسوب به آن حضرت باشد:
رضینا قسمة الجبّار فینالنا علم و للاعداء مال‌ فانّ المال یفنى عنقریب‌ و انّ العلم باق لا یزول‌ « مدرک یاد شده»

9- عن ابى عبد اللّه علیه السّلام: قال: عالم افضل من الف عابد و من الف زاهد. فرمود: عالم، افضل است از هزار عابد و هزار زاهد.

10- و قال علیه السّلام: عالم ینتفع بعلمه افضل من عبادة سبعین الف عابد.
فرمود: عالمى که بهره برد از علم خود، یعنى عمل نماید، افضل است از عبادت هفتاد هزار عابد.
وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ: و خداى تعالى به آنچه شما مى‌کنید از افعال و اقوال، آگاه است، و از جمله نجواى شما است.
(آیة 12)

انتهای پیام/