وَالْفَجْرِ * وَلَیَالٍ عَشْرٍ ﴿فجر1-۲﴾ سوگند به سپیده دم و به شب های ده گانه
امام خمینی (س) :
(این ملت) برای خدا قیام کرده است و به پیش می رود تا اینکه این جمهوری اسلامی متصل بشود به زمان ظهور حضرت- سلام اللَّه علیه
(صحیفه امام، ج ۱۶، ص ۲۳۰)
تفسیر المیزان
[وجوه مختلف در باره مراد از” فجر”،” لیال عشر” و” شفع و وتر” که بدانها سوگند یاد شده است]
” وَ الْفَجْرِ وَ لَیالٍ عَشْرٍ وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ وَ اللَّیْلِ إِذا یَسْرِ هَلْ فِی ذلِکَ قَسَمٌ لِذِی حِجْرٍ”” فجر” به معناى صبح، و” شفع” به معناى جفت است.
راغب مىگوید: شفع به معناى ضمیمه کردن چیزى به مثل آن است، و به این دو مثل هم شفع مىگویند .
و در جمله” وَ اللَّیْلِ إِذا یَسْرِ” کلمه” یسر” مضارع از مصدر” سرى” است، که به معناى رفتن شب، و پشت کردن آن است، و کلمه” حجر” به معناى عقل است، پس در این آیه به صبح، و شبهاى دهگانه و شفع و وتر و شب، وقتى پشت مىکند، سوگند یاد شده.
و چه بسا بتوان ادعا کرد که ظاهر سوگند به” فجر” قسم به همه صبحها باشد، و بعید هم نیست که منظور از آن تنها صبح روز عید قربان دهم ذى الحجه باشد.
و بعضى گفتهاند: مراد صبح ذى الحجه است. بعضى دیگر گفتهاند: صبح محرم، یعنى اول سال قمرى است. و بعضى گفتهاند: صبح روز جمعه است. بعضى دیگر گفتهاند: فجر شب مزدلفه است. و بعضى مراد از آن را نماز صبح دانستهاند. بعضى منظور از آن را همه روز یعنى از صبح تا شام دانستهاند و بعضى گفتهاند: منظور شکافته شدن و جوشیدن چشمهسارها از لاى سنگها است، و از این قبیل سخنان که هیچ مدرکى بر آن دلالت ندارد زیاد گفتهاند.
” وَ لَیالٍ عَشْرٍ”- چه بسا مراد از آن از اول تا دهم ذى الحجه باشد، و اگر کلمه” لیال” را نکره آورده خواسته است به عظمت آن اشاره کند، نه اینکه عمومیت آن را برساند.
بعضى گفتهاند: منظور دهه آخر ماه رمضان است. یکى دیگر گفته: دهه اول رمضان است. سومىگفته دهه اول محرم است. چهارمى گفته: اگر مراد از فجر نماز صبح باشد مراد از شبهاى دهگانه هم عبادت در آنها است.
